روایت شکل گیری یک کسب و کار متفاوت در دانشکده مدیریت شریف

سه شنبه 10 مهر، یک روز خوب بود. اولین جلسه از نشست های «توسعه پایدار برای ایران» را در دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه شریف برگزار کردیم. جلسه با استقبال خیلی خوب همراه بود و همان طور که انتظار می رفت، داستان عاشقانه و متفاوت آقا و خانم صنعتی در راه اندازی گلاب زهرا، به عنوان یکی از برترین شرکت های تولید گلاب دنیا و البته یکی از بهترین نمونه های کسب و کار اجتماعی دوران معاصر، شرکت کنندگان را تحت تاثیر قرار داد.

گزارشی از این نشست(که برای انتشار در سایت پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه شریف) تهیه شده است را عینا در ادامه مطلب، برای اطلاع تان آورده ام.

اطلاعات بیشتر راجع به این نشست ها و جلسات بعدی آن را می توانید در وبسایت مدرسه توسعه پایدار ببینید(کلیک کنید).

ارائه در تریبون غذا و تغذیه

چهارشنبه 29 خرداد، سومین تریبون سالانه غذا و تغذیه(یادمان دکتر حسین قاسمی) در انیستیتو تغذیه دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد. موضوع تریبون امسال به تغذیه و توسعه پایدار اختصاص داشت. برنامه سه پنل داشت که من در پنل مسئولیت اجتماعی صنایع غذایی، یکی از دو سخنران بودم و مقاله ای نیز با عنوان «ارتقای مسئولیت اجتماعی صنایع غذایی-با نگاهی به تجارب بین المللی» ارائه کردم. متن مقاله به زودی در سایت فصلنامه علمی-پژوهشی علوم تغذیه و صنایع غذایی ایران، قرار خواهد گرفت.

این رویداد به نوعی اولین رویداد مهمی بود که در دانشگاه شهید بهشتی در ارتباط تغذیه و توسعه پایدار برگزار می شد و شاید نخستین در کشور. دنیای تغذیه پیش از این و به طور سنتی به مسائلی مانند سلامت، دریافت کالری مناسب و تامین غذا متمرکز بوده است و ملاحظات پایداری نظیر پیامدهای محیط زیستی و اجتماعی در زنجیره تولید و مصرف غذا کمتر مورد توجه بوده است.

نگاه جدید به تغذیه و ناشی از تحولات عصر توسعه پایدار، می گوید که هنگام انتخاب غذا، دیگر فقط مهم نیست که فاکتورهایی مثل طعم، سلامت یا قیمت را لحاظ کنیم. بلکه مهم است که چه کسی آن را تولید کرده، آیا حقوق و دستمزد منصفانه ای به تولید کنندگان آن پرداخت شده است، آیا مصرف آب برای تولید این محصول، معقول بوده است، آیا فرایند تولید آن به محیط زیست آسیب زده است و سوالهای دیگر مرتبط با پیامدهای اجتماعی و محیط زیستی تولید و مصرف این غذا.

در ارائه ای که داشتم به بحث مسئولیت های اجتماعی صنایع غذایی پرداختم و سعی کردم با ذکر مصادیق مسئولیت اجتماعی در صنعت غذا در دنیای امروز، سه راه کار اولویت دار برای ارتقای مسئولیت اجتماعی در صنایع غذایی در ایران را تشریح کردم. این راه کار ها به ترتیب عبارتند از: 1-سیاست گذاری مناسب دولت، 2-توسعه نظام های تنظیم گری غیردولتی و 3-سرمایه گذاری بر آموزش توسعه پایدار و مفاهیم مرتبط در میان مدیران و سازمانها و عموم جامعه . 

در مورد راه کارهای سیاست گذاری دولتی و غیردولتی، تاکیدی که داشتم این بود که تجربه دنیا نشان داده که هیچ کدام از اینها به تنهایی نمی توانند راهگشا باشند و هر کدام کارکردهای خود را دارند. با این حال، نقش بخش غیردولتی در سیاست گذاری غذا و پایداری در صنعت غذا در ایران تقریبا صفر است و انتظار داریم که همه بار رگولاتوری را دولت بر عهده بگیرد. در حالیکه در دنیا بخش غیردولتی نقش بسیار فعالی در هدایت رفتار بازیگران بخش خصوصی به سمت رعایت شاخص های پایداری و توجه به جامعه و محیط زیست بر عهده دارد.

تجربه حضور در این رویداد دانشگاهی و شنیدن باقی سخنرانی ها یک نکته مهم برای من داشت و اینکه دانشگاه های ما شتاب بیشتری برای نزدیکی با مباحث توسعه پایدار و ورود مفاهیم مرتبط به رشته های مختلف ایجاد کنند. خواسته ای که در پایان توسط خانم دکتر امیدوار دبیر نشست نیز مطرح شد.

سمینار آموزشی برای نمایندگان دستگاه های سیاست گذار حوزه CSR

روز دوشنبه این هفته، در سمیناری آموزشی در رابطه با مبانی بحث مسئولیت اجتماعی سازمانها شرکت داشتم که برای جمعی از نمایندگان دستگاه های مختلف اجرایی کشور برگزار شده بود که بعضا در سطح مشاور وزیر در این نشست نیم روزه حضور داشتند، سازمان مدیریت صنعتی میزبان این برنامه بود و هدف از آن، یک جلسه آمادگی برای جمعی از نمایندگان دستگاه های اجرایی مرتبط با بحث مسئولیت اجتماعی سازمانهاست که قرار است هفته آینده در یک دوره آموزشی یک هفته ای در هلند به بازدید دستاوردهای حوزه مسئولیت اجتماعی سازمانی در آن کشور بپردازند.

کشور هلند، سابقه ای خوشنام در حوزه فعالیت های نظام مند مرتبط با پایداری سازمانی و توسعه پایدار دارد و این سفر حتما می تواند دستاوردهای خوبی برای این هیئت داشته باشد. با این حال، لازم است که همواره در مواجهه با تجربیات موفق خارجی ، به اقتضائات و نیازهای درون کشور خودمان توجه ویژه ای داشته باشیم. متاسفانه گاهی نیز با سوء استفاده از جهل تصمیم گیران و تصمیم سازان ارشد دستگاه های اجرایی، برخی برنامه های عملیاتی وارد کشور می شود که بیشتر از آنکه از نظر عملیاتی به بهبود شرایط اجتماعی کشور کمک کننده باشند یا برای حل مسائل موجود راهگشا باشند، اهداف اقتصادی و تجاری واسطه ها را تامین می کنند. حوزه مسئولیت اجتماعی و توسعه پایدار هم از گزند چنین اتفاقاتی در امان نیست و لذا من در این برنامه آموزشی و آماده سازی، سعی کردم تمرکز بحثم را روی همین موضوع قرار دهم و هیئت اعزامی را نسبت به این موضوع آگاه کنم که تدوین سیاست های به درد بخور و راهگشا برای کشور در حوزه CSR و توسعه پایدار، به ملاحظات خیلی زیادی نیاز دارد. البته در این حوزه باید به تجریه دنیا و به ویژه کشورهای کم و بیش مشابه خودمان هم نگاه بیاندازیم که راه خطای بقیه را دوباره طی نکنیم.

حقیقت این است که در حوزه مسئولیت اجتماعی سازمانها، هنوز نتوانسته ایم مسیر خودمان و مسیری که بتوان به آن دلگرم بود که جهتگیری مناسبی را اتخاذ کرده، پیدا کنیم و باید کار کنیم و تلاش. امیدوارم که سایه اتفاقات ناشی از خروج ترامپ از برجام، سبب صدمه دیدن بیش از گذشته این مسیر و به حاشیه رفتن بحث مسئولیت اجتماعی در مقابل مسائل دیگر نشود.

آغاز ثبت نام مدرسه تابستانی توسعه پایدار شریف

سومین دوره مدرسه توسعه پایدار با عنوان «مدرسه تابستانی توسعه پایدار و مسئولیت اجتماعی سازمانها» از 24 تیر تا 21 مرداد در دانشگاه شریف برگزار می شود. 

این برنامه، هر یکشنبه ساعت 3 تا 7 برگزار می شود و 5 هفته ادامه خواهد داشت. خوشبختانه تجربه برگزاری موفقیت آمیز مدرسه های بهاره و زمستانی، دلگرمی خوبی برای ما ایجاد کرده که بتوانیم برای ارتقای کیفیت برنامه و برگزاری جدی تر آن کوشا باشیم. نتایج نظرسنجی های شرکت کنندگان مدرسه بهاره نیز به سایت مدرسه اضافه شده است و بازخورهای مثبت، حتی از دوره اول نیز بهتر و بالاتر بود. در این دوره از مدرسه نیز به مانند دوره های قبلی، برای دانشجویان و اعضای سازمانهای مردم نهاد، کمک هزینه های آموزشی در نظر گرفته شده است که البته از طریق ارسال رزومه و SOP قابل تخصیص به ایشان خواهد بود. برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید به سایت مدرسه به آدرس sdschool.ir مراجعه کنید. فراموش نکنید که مهلت استفاده از بورس تا 21 تیر و مهلت ثبت نام عادی تا 23 تیر خواهد بود(به شرط باقی ماندن ظرفیت).

کمیته علمی سومین تریبون غذا و تغذیه

امروز در کمیته علمی سومین نشست تریبون غذا و تغذیه حضور داشتم و با سایر اعضای کمیته که از اساتید مرتبط با تغذیه بودند و در انیستیتو تغذیه دانشگاه شهید بهشتی گرد هم آمده بودند، راجع به چیدمان سخنرانی ها و محورهای این نشست صحبت کردیم. علت دعوت من به این کمیته، موضوع امسال نشست بود: «تغذیه و توسعه پایدار».

توسعه پایدار موضوعی بین رشته ایست و رشته یا حوزه ای از علم و کار نیست که بتواند مدعی شود که ارتباطی با توسعه پایدار ندارد. سبک غذایی ما، نظام تغذیه و سیاست های غذا همگی هم بر توسعه پایدار اثر می گذارند و هم از آن متاثر می شوند. نکته جالبی که از ارتباط ماه های اخیرم با متخصصان حوزه تغذیه متوجه آن شده ام، این است که موضوع «پایداری» علی رغم ارتباط نزدیک با حوزه تغذیه، در میان محققان این موضوع در کشور نسبتا غریب است. به همین خاطر هم در نشست تریبون غذا و تغذیه، یکی از سه پنل به بحث مفاهیم توسعه پایدار و تغذیه پایدار اختصاص پیدا کرده است.

بنا به صحبت های انجام شده، انشالله بنده هم در دو پنل حضور خواهم داشت. در پنل اول راجع به مفاهیم پایه ای توسعه پایدار و بازیگران مختلف آن صحبت خواهم کرد و در پنل سوم راجع به مسئولیت های اجتماعی صنایع غذایی و الزامات تحقق آن، ارائه خواهم داشت. البته برای هر کدام از این سخنرانی ها هم مقاله ای در دست تهیه است که در شماره ویژه نشریه علمی-پژوهشی انیستیتو منعکس خواهد شد و در صورت نهایی شدن، در همین سایت آن را خدمت تان ارائه خواهم کرد.

بحث هایی که امروز در جلسه داشتیم، برای من بیش از پیش ثابت کرد که چقدر به سرمایه گذای در حوزه آموزش توسعه پایدار نیازمندیم و یک دلگرمی بود که برنامه هایی از جنس مدرسه توسعه پایدار را با جدیت بیشتری ادامه دهیم و دامنه مخاطبان آن را گسترده تر کنیم. برای مثال در همین جلسه، یکی از بحث هایی که مطرح بود این بود که آیا توسعه پایدار همان اهداف توسعه پایدار است یا خیر. و البته من تاکید کردم که توسعه پایدار، یک مفهوم، نگرش و رویکرد است و هیچ نهاد و دستگاهی در دنیا نمی تواند مدعی تولی گری برای آن شود و لذا اهداف توسعه پایدار سازمان ملل، صرفا یکی از خوانش ها از توسعه پایدار بوده و لزومی ندارد که اگر صحبت از توسعه پایدار می کنیم، منظورمان همان اهداف توسعه پایدار سازمان ملل(SDG) باشد.

متاسفانه نگاه های بومی و درون زا به توسعه پایدار و اینکه ما خودمان حتی در سطح هدف گذاری برای توسعه پایدار ایرانی می توانیم و باید کار کنیم، نایاب هستند و جریان غالب فعلی کشور در ارتباط با توسعه پایدار، نگاهی ترجمه ای به این مفهوم دارد. نمی دانم که چقدر بتوانیم در تغییر این نگاه موفق عمل کنیم. اما جلسه امروز، من را مصمم تر کرد که در مدرسه توسعه پایدار، بخشی را که به لزوم نگرش درون زا به توسعه پایدار می پردازد، با تاکید بیشتری در دوره های بعدی نیز ادامه دهیم و ارائه کنیم. این بخش از مدرسه بهاره امسال به مدرسه اضافه شد و صحبت از این می کند که محور اجتماعی توسعه پایدار، به مانند هر پدیده و برساخت اجتماعی دیگری، نمی تواند منفک از بافت و زمینه نهادی خود باشد و لذا فرمول جهان شمول دادن برای آن، کاری بیهوده است و ما باید آرمان شهر مطلوب اجتماعی خودمان را در توسعه پایدار، خودمان و با توجه به مختصات جامعه ایرانی، پیدا و تعریف کنیم.

ارائه علمی در نشست مسئولیت اجتماعی بنگاه های اقتصادی

چهارشنبه گذشته(5 اردیبهشت)، میهمان اداره کل سلامت شهرداری تهران بودم تا در نشستی که با حضور بنگاه های اقتصادی مرتبط با ماموریت این اداره برگزار شده بود، به بحث و گفتگو و تبادل نظر درباره موضوع مسئولیت اجتماعی بنگاه های اقتصادی بپردازیم و بررسی کنیم که چطور بهتر می توان از ظرفیت CSR شرکت ها، برای کمک به تحقق اهداف سلامت بهره برد.

آن طور که از گفتگو با مدیر جدید اداره سلامت شهرداری تهران استنباط کرده ام، اداره کل سلامت امیدوار است که بتواند مشارکت هایی با بنگاه های اقتصادی جهت کمک به مسائل حوزه سلامت در شهر تهران تعریف کند. البته در گذشته نیز روابط و همکاریهایی بین این اداره و بخش خصوصی شکل گرفته بود که تا جایی که من از سوابق دستگیرم شد، اغلب اقداماتی کوچک و عملا در جهت بازاریابی محصولات بخش خصوصی بوده است. 

من یکی از دو سخنران علمی نشست بودم و غیر از مسئولین دولتی، باقی حضار از بخش خصوصی دیدگاه های خود را مطرح کردند. در صحبت هایم تاکید کردم که همکاری بنگاه های اقتصادی با دولت و NGO ها جهت پیش برد اهداف سلامت و در قالب مسئولیت اجتماعی سازمانی، امری شدنی و تجربه شده در دنیا است؛ منتهی ما باید به دنبال اثرگذاری اجتماعی جدی و واقعی باشیم. اگر بنگاهی صرفا با نیت بازاریابی قصد تعریف پروژه یا پیشنهادی را دارد، همین جا از این کار منصرف شد چرا که منظور ما و اداره کل سلامت از CSR، چنین چیزی قطعا نخواهد بود. 

در وقت کوتاهی که داشتم سعی کردم با ذکر مثالهایی، کمی ابعاد مختلف حوزه مسئولیت اجتماعی را بازتر کنم و همچنین مثالهایی از خراب کاری های شرکت های بین المللی هم ارائه کردم که نگاه ها را به این موضوع جلب کنم که اگر در کشورمان و فضای کسب و کار، ایرادات جدی و آزار دهنده ای هم دیده می شود، نباید باعث شود ناامید شویم و از تلاش برای بهتر شدن دست برداریم. مسیری که غرب در حوزه مسئولیت اجتماعی سازمانی طی کرده است، قطعا مسیر راحت و همواری نبوده و در تاریخچه اش، پرونده های سیاه زیادی وجود دارد و تنها یک تلاش مستمر در کنار صبوری و امید بوده که امروز توانسته مسئله مسئولیت اجتماعی را به امری ضروری در فضای کسب و کار تبدیل کند.

مشاوره گزارش دهی پایداری

در واپسین روزهای اسفند ماه 96، سفری یک روزه به یکی از شهرستان ها داشتم تا به تکمیل فرآیند تهیه اولین گزارش پایداری برای یکی از مجموعه های بزرگ اقتصادی کشور کمک کنم. گزارش پایداری یا گزارش مسئولیت اجتماعی، موضوعی است که در فضای کسب و کار بین المللی تبدیل به یک روتین شده است و بسیاری از شرکت ها در کشورهای مشابه ما و کشورهای منطقه هم در حال انتشار آنها هستند. متاسفانه روند اقبال بخش خصوصی در ایران، خیلی پر شتاب نبوده است و به نظر می رسد باید اقداماتی کمکی از جنس نقش آفرینی سمن ها و یا مانندائتلاف های بین المللی در صنایعی نظیر نفت و گاز و یا پوشاک، اما برای داخل کشور و به شکل بومی شکل بگیرد تا بتوانیم شتابی در بحث گزارش دهی پایداری در ایران داشته باشیم. همه این اقدامات کمکی، جنس شان، ایجاد گفتمان و عادتی جدید در فضای کسب و کار کشور است.

از اینها که بگذریم، در بعضی مجموعه های خصوصی، اقدامات خوبی در رابطه با گزارش دهی پایداری شکل گرفته است که البته نیازمند بهتر شدن هست و در سالهای بعد دغدغه کارشناسان و مسئولین مرتبط در این شرکت ها، بایستی از انتشار یا عدم انتشار گزارش به سمت چگونگی تهیه گزارشهای با کیفیت تر برود. برای مثال در این حوزه یکی از بانکهای داخلی 4 سالی است که به طور مرتب گزارش مسئولیت اجتماعی منتشر می کند؛ با این حال، به نظرم می رسد هنوز وارد مرحله کیفی سازی نتوانسته اند بشوند.

در مدرسه توسعه پایدار شریف، یکی از بحث های جدی که مطرح می کنیم این است که سمن ها باید در این حوزه نقش آفرینی فعال داشته باشند. جای آنها در این پازل به شدت خالی است. ما به آینده امیدواریم.

برگزاری موفق اولین دوره مدرسه توسعه پایدار

به یاری خدا، اولین برنامه مدرسه توسعه پایدار با عنوان «مدرسه زمستانی توسعه پایدار و مسئولیت اجتماعی سازمانها» در بهمن و اسفند سال 96 برگزار شد و در مجموع و بر اساس بازخورهای دریافتی، توانست گام اول خود را موفقیت آمیز بردارد. در این دوره، 21 نفر ثبت نام کردند که تنوع حضور از اقشار مختلف(دانشگاهی، بخش خصوصی، سازمانهای مردم نهاد) کمک کرد که فضای بین رشته ای و تعاملی خوبی برای حضار شکل بگیرد. در عین حال ما در مدرسه توسعه پایدار و برای اولین بار، از روش های نوین آموزش در حوزه توسعه پایدار و مسئولیت اجتماعی استفاده کردیم تا با مشارکت دادن افراد در فرآیند یادگیری تجربه ای جذاب تر و در عین حال موثرتر از فرایند یادگیری را محقق کنیم. خدا را شکر نتایج نظرسنجی نشان می دهد که تا حدود زیادی نیز توانستیم در این هدف محقق باشیم. البته مدرسه توسعه پایدار، خودش نیز مدام در حال یادگیری است و سعی می کنیم در دوره های بعدی بهتر و بهتر باشیم و نواقص موجود را برطرف کنیم.

برای مشاهده گزارشی از اولین دوره می توانید از وبسایت مدرسه در این لینک(کلیک کنید) بازدید کنید.

همچنین می توانید برای مشاهده نظرات و نتایج نظرسنجی شرکت کنندگان نیز این لینک(کلیک کنید) را ببینید. چند نمونه از نظرات و نتایج نظرسنجی را در زیر آورده ام:

• برای من، اولین کارگاهی بود که با توجه به زمان اندکش، ولی کاربردی بود و من تونستم همون اطلاعاتی که در سر دوره یادمی گرفتم، به ذهن بسپارم و در طول فعالیت هایم از اونها استفاده کنم... نکته دیگه، تعداد زیادی مثالهای قابل لمس و به روز بود که خیلی ها با اون سر و کار داشتند ... و همچنین تمرینات گروهی موثر، چون هر یک از افراد گروه، ایده های مربوط به حوزه خود را داشتند و این باعث میشد افراد برای یک مسئله، با دیدگاه ها و فکرهای مختلف آشنا بشوند.

جای خالی نقش آفرینی سمن ها در عرصه مسئولیت اجتماعی بنگاه های اقتصادی

30 آبان ماه، و در حاشیه همایش کارآفرینان خیّر/خیّرین کارآفرین، کارگاهی 4 ساعته داشتم که در آن سعی کردم آشنایی اجمالی با مبانی مسئولیت اجتماعی بنگاه های اقتصادی برای شرکت کنندگان فراهم آورم. اکثر شرکت کنندگان از فضای سازمان های مردم نهاد یا سازمان های دولتی بودند و این باعث شد به مباحث اجتماعی و نقش سازمان های مردم نهاد در این حوزه بیشتر بپردازیم. بر خلاف تصور، هنوز در سطح مبانی و مقدمات نیز ما نیاز به کار ترویجی و آگاه سازی گسترده ای برای عموم مردم و حتی فعالین سازمان های مردم نهاد داریم تا تصور درست و صحیحی نسبت به مفهوم مسئولیت اجتماعی سازمانها داشته باشند و برای مثال چند اقدام نمایشی برخی شرکت ها را به عنوان ایفای مسئولیت اجتماعی آنها اشتباه نکنند.

در کارگاه تاکید کردم که ما نیاز به ورود جدی سازمان های مردم نهاد به حوزه مسئولیت اجتماعی سازمانها، از طریق «مطالبه گری» و «آگاه سازی عمومی» داریم. جای سمن هایی که از شرکت ها و بخش خصوصی، گزارش های مسئولیت اجتماعی شان را مطالبه کنند یا از حقوق ذی نفعان در مقابل صاحبان بخش خصوصی دفاع کنند، امروز در عرصه فعالیت اجتماعی کشورمان خالی است. برای مثال ما در حوزه سلامت تا دلتان بخواهد خیریه داریم، اما هیچ سازمان مردم نهادی نداریم که در مورد حقوق سلامت مردم از بنگاه های خصوصی یا صنایع غذایی مطالبه کند و به طور تخصصی متمرکز بر اصلاح رفتار بازیگران این حوزه باشد.

قطعا یک رکن مهم رونق رویکردهای اجتماعی در بنگاه های اقتصادی، وجود جامعه مدنی و بخش مردم نهاد آگاه و توانمند است. در کارگاه گفتم که یکی از بزرگترین کمک هایی که شما فعالین اجتماعی می توانید بکنید این است که به شکل گیری این جریان مطالبه گر از بخش خصوصی و نیز آگاهی دهنده مردم راجع به حوزه مسئولیت اجتماعی، یاری برسانید.

امیدوارم در مدرسه توسعه پایدار که انشالله در بهمن ماه بتوانیم اولین دوره اش را برگزار کنیم، به این مباحث بیشتر بپردازیم.

وضعیت مسئولیت اجتماعی سازمان ها در ایران

آیا سازمان های ایرانی در حوزه CSR و مسئولیت اجتماعی سازمانها بایستی دنباله رو مسیر غرب باشند؟

آیا CSR مفهومی کاملا جدید و غریبه برای سازمان های ایرانی است؟

آیا نمونه های موفق عملکرد اجتماعی سازمان های ایرانی در آن حدی هستند که بتوانند برای سایر هم نوعان خود الگو و سرمشق باشند؟

برای پاسخ به سوالات مهم و کلیدی، ما ابتدا باید نگاهی تاریخی به روند توجه به مسئولیت اجتماعی در فضای کسب و کار در کشورمان داشته باشیم. واقعیت این است که اگر چه مفهوم مسئولیت اجتماعی سازمانی (CSR) به شکل مدرن آن، مفهومی نسبتا جدید در کشورمان است، اما ریشه های تاریخی زیاد و در عین حال قابل توجهی از پرداختن به اجزای این مفهوم در فضای کسب و کار و اقتصاد محلی در کشورمان وجود داشته است که نباید در تحلیل هایمان نادیده بگیریم.

فرهنگ ایرانی-اسلامی در طول قرن ها، ارزشهای اخلاقی قابل احترامی را در جامعه بسط و ترویج داده بود که خود به تحکیم مسئولیت اجتماعی چه در حوزه فردی و چه در حوزه سازمانی(کسب و کارهای کوچک مردم)، یاری می رساند. ارزشمند و مقدس بودن مفاهیمی نظیر کار خیر، کار فی سبیل الله، برکت، وقف، صدقه، نوع دوستی، روزی رسان بودن خدا، لقمه حلال، عرق کارگر، حق الناس و ... آن چنان پشتوانه های محکمی برای عمل به مسئولیت های اجتماعی ایجاد می کرد که بدون اینکه مردمان ساکن این سرزمین با واژه یا عباراتی نظیر مسئولیت اجتماعی سازمانی یا CSR آشنا باشند، اما درعمل به آن وفادار بودند. واکاوی تاریخ این سرزمین حتما مصادیق زیادی از این تجارب را پیش روی ما خواهد گذاشت که خواهند توانست حتی در فضای کسب و کار امروز نیز الگو و سرمشق باشند. تجاربی که خیلی هایشان به صورت امثال و حکم و اشعار در یادگارهای ادبی بزرگان فرهنگ و هنر این سرزمین به یادگار باقی مانده اند.

با این مقدمه، باید توجه کرد که اگرچه با تغییرات پیش آمده در فرهنگ عمومی کسب و کار از پی جریان مدرنیزاسیون در ایران، خیلی از این باورها و ارزش ها به مانند گذشته مورد توجه نیستند، و سازمان های ایرانی در فضای امروز راه دشوار و زیادی تا رسیدن به حد مطلوب در حوزه CSR دارند، اما توجه به این ریشه های تاریخی، می تواند کمک و یاور خوبی برای تحریک این جامعه جهت تسریع در طی کردن باقیمانده مسیر و بازیابی نقش تاریخی خود شود. حتی در فضای امروزین و مدرن کسب و کار در ایران نیز هستند سازمان ها و بنگاه هایی که بدون ادعا در حال عمل به تعهدات و وظایف و مسئولیت های خود در قبال ذی نفعان شان و جامعه هستند. سازمان هایی که به واسطه نگاه ارزش مدار صاحبان شان به ارزشهای ایرانی-اسلامی مسئولیت اجتماعی، علاقه ای هم به رسانه ای کردن و تبلیغ کار خود ندارند.

شناسایی این تجارب و ترویج آنها قطعا می تواند فضای روانی مثبت تری برای فعالیت سازمان های ایرانی رقم بزند. تجاربی که شاید به مانند خیلی از نمونه های غربی شان، لازم نبوده که کارآفرین را با انگیزه های مالی و مادی و یا جایزه به وادی CSR کشاند. بلکه انگیزه های درونی نظیر رضایت خدا یا خلق الله، برای صاحبان آنها کافی بوده است.

با این حال باید این را هم مدنظر داشت که مفهوم مسئولیت اجتماعی سازمانها بسیار فراتر از کار خیریه به مفهوم سنتی آن یعنی صدقه دادن است. در این مفهوم از سازمانها انتظار می رود به وظایف و تعهدات خود در قبال جامعه و عموم ذی نفعان شان توجه کنند و به ویژه در حوزه هایی که بر جامعه اثرگذار هستند، مسئولانه عمل کنند و قدم بردارند.

خوشبختانه در دهه اخیر و به ویژه در 5 سال اخیر، مصادیقی از توجه نظام مند تر و ساخت یافته تر به حوزه مسئولیت اجتماعی در میان بنگاه های اقتصادی و سازمان ها دیده می شود. در چند سال اخیر تعداد سازمان هایی که اقدام به انتشار گزارش مسئولیت اجتماعی در ایران کرده اند از 10 مورد فراتر رفته است و حتی برخی از آنها موفق شده اند که گزارش هایی منتشر کنند که بر چارچوب های شناخته شده بین المللی نظیر GRI نیز منطبق هستند. از سوی دیگر برخی تجارب بنگاه های ایرانی در کمک به مسائل توسعه پایدار و جامعه آنقدر قابل توجه و ارزشمند هستند که می توانند حتی در سطح بین المللی نیز منعکس و ترویج شوند.

امید است که با رشد توجه ساختارمند به حوزه مسئولیت اجتماعی در میان سازمان های ایرانی، شاهد بهبود فضای کسب و کار و در نتیجه آبادانی و رشد عدالت در میهن عزیزمان باشیم.

*این مطلب برای پورتال مسئولیت اجتماعی سازمانی شهر تهران نوشته شده است: csr.tehran.ir